Prof. Dr. İ. Yaşar Hacısalihoğlu Resmi Web Sitesi
Uluslararası ortam; içinde birçok unsuru ve onların davranış biçimlerini yansıtan bir sahnedir. Güçler arasında yaşanan stratejik oyunların sergilendiği kapsamlı bir sahnedir. Bu oyun düzeneğinin en temel unsuru devletlerdir. Uluslararası örgütler, uluslararası şirketler ve bunlara benzer diğer kurum ve oluşumların varlıkları ve etkilerini göz ardı etmeden uluslararası sistem esasen devlet merkezli bir yapıdır.
Devletler bir organizasyon bütünlüğüdür ve aslında canlı organizmalar gibidir. Bu haliyle insana benzer. Doğarlar, gelişirler ve olgunlaşırlar. Ancak benzemeyen yanı da vardır. İnsan fanidir, mutlak ölümlüdür. Devlet için aynı şeyi söyleyemeyiz . Bir devlet sonsuza kadar yaşayabilir de ölebilir de. Yakın tarihte Sudan diye bir ülke vardı. Şimdi o ölüdür. Onun yerine yeni doğum olmuştur ve Güney Sudan ortaya çıkmıştır. Irak, Suriye, Yemen, Libya gibi ülkelerde aslında adeta oksijen çadırında yaşam mücadelesindedir. Bu çadırdan nasıl çıkacakları netleşmemiştir. Bütünlüklerini koruyarak mı ya da belli organlarını kaybederek mi (parçalanarak, ufalanarak) çıkacaktır. Bunu zaman gösterecektir.
Buna göre devletlerin ömürlerini belirleyen koşul, o devletin nasıl yapılandığına, nasıl bir organizasyon olduğuna bağlıdır. Bunun için en temel ölçü şu denklemde saklıdır; devlet+millet =güç. Yani devlet milletiyle bütünleşirse güç olur, güç de yönetilebilirse gerçek olur. Bunun yolu da stratejik aklın, becerinin, hesabın devreye girmesidir. Bu denklemi sağlam kuranlar için gelecek de sağlamdır.
Bu noktada strateji kavramı özel bir yere sahiptir. Strateji; klasik anlamda geleceğe odaklı planlama eyleminden farklıdır. Stratejinin gelecek tasarımında; muhtemel engelleri, muhtemel rakipleri ve onların muhtemel davranışlarını önceden hesap edebilmek vardır. Bu haliyle satrançla simgelenir. Tıpkı satranç gibi kendi hamleniz kadar hatta bazen ondan daha fazla rakibinizin hamlelerini önceden hesap edebilmeyi becerebilmelisiniz. Satrançtan ayrılan tek şey ise ; satrançta hamlelerin sırayla yapılıyor olmasıdır. Oysa stratejide gücünüz, beceriniz yettiği ölçüde hamle üstüne hamle yapabilirsiniz. Stratejinin başarısı; doğru hedefe, doğru yöntemle ve doğru güç kaynaklarıyla ve doğru zamanlamayla erişebilme becerisinde saklıdır. Strateji hem matematiksel tizlikte hesap işidir hem de sanatsal incelikte tasarım işidir. Tüm ihtimalleri hesaplamayabilme, isabetli öngörüde bulabilme yeteneğidir.
Devletler uluslararası sahnede yer tutarlar. Ancak özellikle iddialı devletler bulundukları yerle yetinmezler ve gitmek istedikleri ulaşmak istedikleri yere odaklanırlar. Buna göre devletler özellikle de iddialı devletler içten pazarlıklıdır, ajandalıdır. Sadece görünen yüzüyle, bulunduğu yerin analiziyle nasıl bir güç olduğu anlaşılamaz. Kendine sakladıkları aslında iddialı devletlerin ulaşmak istediği yerin neresi olduğudur. Bundan belki de daha da önemlisi bu yere nasıl ulaşacağının yollarıdır. Bu durum onun büyük stratejisini yansıtır.
Bu durum tıpkı kişisel hırslar gibi devletlerin de üstünlük elde etmeye dayalı hırslarının varlığını ortaya koyar. Çıkara dayalı ve en çoğunu elde etme çabası bu hırsı besleyen en temel unsurdur. Devletlerarası ilişkide öne çıkan bu tablo, bugün için uluslararası sistemde birinin kazanması için diğerinin kaybetmesi esasına dayanır. Her daim statükoyu elinde bulunduran güçler yükselen güçlerden rahatsızlık duyar ve buna göre davranış biçimleri ve strateji geliştirir. Diğer yandan aktörlerin güçleri birbirine yakınlaştıkça güvensizlik artar. Diğer bir ifadeyle eşitlik güvensizlik yaratır.
Günümüzde devletlerin güç mücadelesinde yeni alanlar ve yöntemlerde dikkat çekicidir. Buna göre; 1.Güçler, cepheden çatışmak yerine daha çok ittifaklar içine girerek birbirini kontrol etme eğilimindedir. Bu ittifaklar geçmişten farklı olarak daha esnek yapıdadır. Kolay kurulabilen ve kolay dağılabilen özelliğiyle dikkat çekmektedir.
2.Devletlerarası güç mücadelesinde daha çok silahlı örgütler gibi ihale alan aracılar sahne almaktadır.
3.Yeni dönemde istihbarat yapıları gözden geçirilmiş, yeni teknik ve araçlarla iddialı ülkeler için önemli etkinlik alanına dönüşmüştür.
4.Yeni dönemde; kamu diplomasisi, stratejik iletişim, algı yönetimi gibi olgular güç mücadelesinde belirgin ve etkili bir enstrüman olarak işlev üstlenmiştir.
Sonuç olarak bu tablo bize göstermektedir ki, uluslararası sahne de yükselen her güç hedeftedir…